N-Acetyl-L-Cysteïne (NAC) - SOHF (2024)

• N-acetylcysteïne (NAC) is een afgeleide van het zwavelhoudende aminozuur L-cysteïne
• NAC kan worden gebruikt in de eiwitsynthese bij omzetting naar L-cysteïne
• NAC is de voorloperstof van glutathion, een krachtige intracellulaire antioxidant
• NAC kan worden ingezet bij verschillende aandoeningen waar oxidatieve stress en/of ontstekingen een rol spelen
• NAC kan worden ingezet bij o.a. COPD, astma, autisme, vermoeidheid en detoxen

In het kort

Wat is N-Acetyl-L-Cysteïne (NAC)?

N-acetylcysteïne, afgekort NAC, is een afgeleide van het aminozuur L-cysteïne. Dit semi-essentiële aminozuur is een zwavelhoudende stof dat het lichaam maakt uit een ander aminozuur genaamd L-methionine.

Deze synthese is onder bepaalde omstandigheden niet genoeg om in de behoefte te voorzien. NAC kan worden gebruikt in de eiwitsynthese bij omzetting naar L-cysteïne. In het lichaam is het een bron van sulfhydryl (-SH) -groepen, waardoor het als een krachtige antioxidant kan werken. NAC is daarnaast de voorloperstof van glutathion, een belangrijke intracellulaire antioxidant. N-acetylcysteïne verhoogt het glutathiongehalte in het lichaam; glutathiondeficiëntie wordt geassocieerd met een verscheidenheid aan pathologische aandoeningen.^1,2,3,4,5,6 NAC kan worden ingezet bij verschillende aandoeningen waar oxidatieve stress en/of ontstekingen een rol spelen.

Wat is N-Acetyl-L-Cysteïne (NAC)?

Autisme

Orale N-acetylcysteïne kan de prikkelbaarheid verbeteren, maar niet andere symptomen die verband houden met een autismespectrumstoornis.^37,38

Acetaminophen-vergiftiging

Orale en intraveneuze N-acetylcysteïne, als geneesmiddelen op recept, zijn effectief voor de behandeling van paracetamolvergiftiging. Het verlaagt het sterftecijfer en het voorkomt de permanente gevolgen van paracetamolvergiftiging.^33,34,35,36

Klaplong

Bij inademing is N-acetylcysteïne effectief voor de behandeling van atelectase. Het is effectief voor atelectase veroorzaakt door slijmobstructie en is goedgekeurd door de Amerikaanse FDA voor dit gebruik. Inhalatie is ook nuttig wanneer het wordt gebruikt om mensen voor te bereiden op bronchiale diagnostische onderzoeken. Bij inademing en gebruik als aanvullende therapie is N-acetylcysteïne effectief voor het voorkomen van endotracheale korstvorming bij patiënten met een tracheostomie.

Bronchiale diagnostische onderzoeken

N-acetylcysteïne-oplossing voor inhalatie is nuttig wanneer het wordt gebruikt om mensen voor te bereiden op bronchiale diagnostische onderzoeken. Het is goedgekeurd door de Amerikaanse FDA voor dit gebruik. 1200-1500 mg N-acetylcysteïne per dag oraal innemen gedurende 4 maanden lijkt kortademigheid en hoesten te verminderen en de longcapaciteit te verbeteren bij patiënten met door zwavelmosterd veroorzaakte bronchitis.^39,40 Ook lijkt orale inname van N-acetylcysteïne, gewoonlijk 400-600 mg per dag, het risico op acute exacerbaties van chronische bronchitis met een matige hoeveelheid te verminderen bij gebruik gedurende 3-36 maanden.^21,41,30

Luchtpijpsnede (Stoma in de luchtpijp/hals)

N-acetylcysteïne-oplossing voor inhalatie is effectief bij gebruik als hulpmiddel ter voorkoming van endotracheale korstvorming in de tracheostomie. Het is goedgekeurd door de Amerikaanse FDA voor dit gebruik.

Gebruik

Werking

Algemeen

N-acetylcysteïne is het N-acetylderivaat van het aminozuur L-cysteïne.¹⁰¹ N-acetylcysteïne is een voorloper van glutathion, een krachtige antioxidant.Glutathion kan het celmembraan niet passeren. N-acetylcysteïne passeert gemakkelijk het celmembraan waar het wordt omgezet in cysteïne en vervolgens in glutathion.Reactieve zuurstofsoorten (ROS) zoals waterstofperoxide en hydroxyl-vrije radicalen verlagen de intracellulaire en extracellulaire concentraties van glutathion.N-acetylcysteïne is een zeer efficiënte manier om glutathion aan te vullen en schade veroorzaakt door ROS te verminderen.^102,103

Antibacteriële effecten

N-acetylcysteïne splitst de disulfidebindingen van slijmglycoproteïnen, waardoor biofilms worden gedestabiliseerd. Hierdoor zouden antibiotica in theorie gemakkelijker bacteriën kunnen bereiken die biofilms produceren.¹⁰⁴

Anti-coagulerende effecten

Voorlopig bewijs geeft aan dat N-acetylcysteïne de bloedplaatjesaggregatie kan verminderen.^114,115 N-acetylcysteïne lijkt de synthese van stikstofmonoxide, een krachtige remmer van de bloedplaatjesfunctie, te verhogen.¹¹⁶

Tegengif effecten (paracetamol-toxiciteit)

N-acetylcysteïne is effectief voor de hepatotoxiciteit van paracetamol omdat het de glutathionspiegels in de lever herstelt en fungeert als een alternatief substraat voor de conjugatie van giftige paracetamolmetabolieten. Er is gesuggereerd dat het mechanisme van de beschermende werking van N-acetylcysteïne tegen de toxiciteit van paracetamol de remming van de O-deethylering van ethoxyresorufine (cytochroom P-448) omvat.¹¹⁷

Ontstekingsremmende effecten

N-acetylcysteïne lijkt de cellulaire productie van pro-inflammatoire mediatoren zoals TNF-alfa en IL-1 te verminderen.¹¹⁸ Sommige in vitro onderzoeken tonen aan dat N-acetylcysteïne ontstekingsmarkers remt, zoals het fosfolipidemetabolisme, pro-inflammatoire cytokineafgifte en proteaseactiviteit.¹¹⁹Hoewel het mechanisme nog niet is opgehelderd, suggereert enig in vitro onderzoek dat de synthese van stikstofmonoxide enkele van de ontstekingsremmende effecten van N-acetylcysteïne kan verklaren.¹²⁰

Antioxiderende effecten

De antioxiderende en vrije radicalen eigenschappen zouden N-acetylcysteïne nuttig kunnen maken bij de behandeling van long- en hartziekte.^101,121 Bij patiënten met chronische obstructieve longziekte (COPD) ging toediening van N-acetylcysteïne de oxidatieve stress die gepaard gaat met zuurstoftoediening tegen;het verhinderde namelijk de oxidatie van erytrocyt GSH en eiwit.¹²² N-acetylcysteïne had geen effect op de MDA-spiegels bij COPD-patiënten die gedurende 15 dagen werden behandeld.¹²³

Antivirale effecten

Bij patiënten met de ziekte van het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) kan N-acetylcysteïne de glutathionspiegels verhogen. Verhoogde concentratie van glutathion lijkt de oxidatieve stress geassocieerd met HIV-ziekte te verminderen en het aantal en de activiteit van CD4 T-lymfocyten te verbeteren.¹²⁴ Desondanks suggereert het meeste klinische onderzoek dat N-acetylcysteïne geen bijkomend voordeel biedt aan hiv-patiënten.^125,126,127 Bovendien tonen sommige in vitro-onderzoeken aan dat N-acetylcysteïne de groei van HIV in bepaalde celtypen daadwerkelijk zou kunnen verbeteren.Het mechanisme van deze activiteit is onduidelijk.¹²⁸

NAC heeft het potentieel om therapeutische strategieën voor COVID-19 te verbeteren. Het kan intraveneus, oraal of geïnhaleerd toegediend worden en kan de replicatie van SARS-CoV-2 onderdrukken en de resultaten verbeteren als het vroegtijdig wordt gebruikt. Mogelijke therapeutische voordelen van NAC zijn onder meer het extracellulair wegvangen van ROS-radicalen, het aanvullen van intracellulair GSH, onderdrukking van cytokinestorm en T-celbescherming, waardoor ontstekingen en weefselbeschadiging worden verminderd. Toediening van NAC in combinatie met andere antivirale middelen kan het aantal ziekenhuisopnames, mechanische beademing en mortaliteit drastisch verminderen.¹⁶⁶

Op basis van allerlei antioxiderende en ontstekingsremmende mechanismen zal de orale toediening van NAC waarschijnlijk het risico op het ontwikkelen van COVID-19 verminderen, zoals eerder werd aangetoond voor griep en griepachtige ziekten.¹⁶⁷ Bovendien kan worden verwacht dat hooggedoseerde intraveneuze NAC een adjuvante rol speelt bij de behandeling van ernstige gevallen van COVID-19 en bij de beheersing van de dodelijke complicaties, waaronder ook pulmonale en cardiovasculaire bijwerkingen.^{168,169, 170,171}

Cardiovasculaire effecten

Sommige in vitro- en dieronderzoeken suggereren dat de antioxiderende effecten van N-acetylcysteïne de LDL-oxidatie kunnen remmen, de progressie van atherosclerotische laesies kunnen vertragen en de expressie van stikstofoxidesynthase in vasculaire gladde spiercellen kunnen verhogen.^129,130,131 Voorlopig klinisch bewijs toont echter aan dat N-acetylcysteïne 1200-2400 mg per dag geoxideerd LDL of serumlipiden niet verbetert bij gezonde volwassenen.¹³² Er is enige interesse in het gebruik van N-acetylcysteïne om het hart te beschermen na een hartinfarct.In klinisch onderzoek vermindert continue infusie van N-acetylcysteïne in combinatie met nitroglycerine de grootte van het myocardinfarct. Toediening van N-acetylcysteïne ging ook gepaard met een verlaging van 42% van de mediane creatinekinasespiegels.¹³³

Cystische fibrosis effecten

Enig bewijs suggereert dat N-acetylcysteïne een rol kan spelen bij cystische fibrosis. In vitro onderzoek suggereert dat N-acetylcysteïne de secretie van elektrolyten door epitheelcellen van de luchtwegen kan induceren.¹³⁴Bovendien suggereert enig bewijs bij kinderen dat N-acetylcysteïne het transport van elektrolyten door het epitheel verbetert via osmotische effecten of wijziging van bepaalde factoren die dit transport beïnvloeden.¹³⁵

Detoxificatie

Onderzoek wijst uit dat glutathion, de voorloperstof van NAC, bindt zich aan vetoplosbare toxines, zoals zware metalen, oplosmiddelen, pesticiden en maken deze in water oplosbaar, zodat ze via urine kunnen worden uitgescheiden.^164,165De lever is het grootste glutathionreservoir en beschermt op zijn beurt ook de leverfunctie zelf.

Tandheelkundige effecten

Sommige vroege klinische onderzoeken tonen aan dat het gebruik van een mondspoelmiddel dat N-acetylcysteïne bevat tandplak of gingivitis vermindert.^136,137 N-acetylcysteïne kan de bacteriegroei verminderen, inclusief orale pathogene bacteriën, door de disulfide-bindingen van bacteriële eiwitten te verbreken.N-acetylcysteïne kan ook de hechting van bacteriën remmen.¹³⁷

Verbetering van de trainingsprestaties

In onderzoek bij mensen lijkt N-acetylcysteïne de trainingsprestaties te verbeteren door de vermoeidheid van de ademhalingsspieren te verminderen.¹³⁸ De trainingsvoordelen van N-acetylcysteïne zijn naar verluidt ook te wijten aan de antioxiderende effecten.^139,140,141 N-acetylcysteïne lijkt ook de kaliumregulatie te verbeteren, die een rol speelt bij het verminderen van vermoeidheid.¹⁴²

Immunomodulerende effecten

Bij patiënten met systemische lupus erythematodes lijkt N-acetylcysteïne de ziekteactiviteit te verbeteren door mTOR in T-lymfocyten te blokkeren.¹⁴³ N-acetylcysteïne verhoogde het aantal CD4+-cellen bij patiënten met suboptimale glutathionspiegels.¹⁴⁴ Na behandeling van mensen met N-acetylcysteïne was er een verbetering van de fa*gocytische capaciteit van neutrofielen.¹⁴⁵

Neurologische effecten

De glutamaterge en antioxiderende eigenschappen van N-acetylcysteïne zouden neuropsychiatrische aandoeningen zoals autisme, bipolaire stoornis en trichotillomanieverbeteren.^{26,42,146,147,148,149,150} Er is ook interesse in het gebruik van N-acetylcysteïne voor het verbeteren van dwangmatig gedrag, dat wordt geassocieerd met hyperactiviteit in de corticale-striatum-thalamus-corticale circuits, mogelijk als gevolg van abnormale glutamaatniveaus.¹⁵¹ N-acetylcysteïne lijkt de opname van cysteïne te verhogen.Opname van cysteïne activeert een omgekeerd transport van glutamaat naar de extracellulaire ruimte.Het herstellen van glutamaat naar de extracellulaire ruimte remt de verdere afgifte van glutamaat, wat dwangmatig gedrag verbetert.⁴²

Neuroprotectieve effecten

N-acetylcysteïne kan neuronale bescherming bieden door mitochondriën te behouden en motorneuronen te beschermen.¹⁵²Er wordt verondersteld dat neuroprotectie ook kan worden vergemakkelijkt door het opruimen van vrije radicalen en het verminderen van oxidatieve stress buiten de bloed-hersenbarrière.

Pulmonale effecten

Sommige klinische, dier- en in vitro-onderzoeken suggereren dat N-acetylcysteïne, vanwege de antioxiderende en ontstekingsremmende effecten, kan helpen bij het afbreken van slijm en een beschermend effect kan hebben tegen longbeschadiging veroorzaakt door sigarettenrook of ischemie.^{153,154,155,156,157,158,159,160,161,162,163}

Werking

Volwassenen

N-acetylcysteïne is het vaakst gebruikt in doses van 600-1200 mg per dag. Dagelijkse doses van 1200 mg of meer worden doorgaans in verdeelde doses ingenomen. Hogere doses tot 1000 mg tweemaal daags zijn gebruikt tot 6 maanden. Bij oraal, intraveneus, intratracheaal gebruik of bij inademing is N-acetylcysteïne een door de FDA goedgekeurd receptgeneesmiddel.^{7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32}

N-acetylcysteïne-oplossing voor inhalatie wordt geleverd in concentraties van 10% en 20%.Meestal wordt 2-4 ml van de 10% oplossing of 1-2 ml van de 20% oplossing gebruikt.De gebruiksfrequentie is afhankelijk van de aandoening die wordt behandeld.

Kinderen

N-acetylcysteïne-oplossing voor inhalatie wordt geleverd in concentraties van 10% en 20%.Meestal wordt 2-4 ml van de 10% oplossing of 1-2 ml van de 20% oplossing gebruikt.De gebruiksfrequentie is afhankelijk van de aandoening die wordt behandeld.

Bij orale toepassing en goed gebruik is N-acetylcysteïne veilig gebruikt bij kinderen in doseringen van 900-2700 mg per dag gedurende 8-12 weken.^37,38,42,43

Gebruik bij kinderen onder de 2 jaar wordt afgeraden, dit vanwege het onvermogen om slijm op te hoesten.¹⁷²

Zwangerschap en lactatie

Intraveneus N-acetylcysteïne 140 mg/kg/dag plus oraal N-acetylcysteïne 70 mg/kg viermaal daags gedurende maximaal 10 maanden is veilig gebruik.

Bij oraal, intratracheaal, intraveneus gebruik of door inademing passeert N-acetylcysteïne de placenta, maar dit is niet in verband gebracht met nadelige effecten op de foetus.^44,45,46,47N-acetylcysteïne mag echter alleen tijdens de zwangerschap worden gebruikt als dit duidelijk is aangegeven, zoals in gevallen van paracetamoltoxiciteit.

Voor tijdens de lactatieperiode is er te weinig betrouwbare informatie beschikbaar; vermijd te gebruiken.

Bijwerkingen

Algemeen:Oraal, intraveneus en als inhalatie wordt N-acetylcysteïne over het algemeen goed verdragen bij gebruik in typische doses.De meeste bijwerkingen van N-acetylcysteïne treden op wanneer enkelvoudige doses van meer dan 9 gram worden gebruikt of wanneer een regime van meer dan 30 gram per dag wordt gevolgd.

Meest voorkomende bijwerkingen:

Oraal: Diarree, droge mond, dyspepsie, brandend maagzuur, verlies van eetlust, misselijkheid en braken.
Intraveneus: Huiduitslag en overgevoeligheidsreacties.
Inademing: Bronchospasme, hoesten, epigastrische pijn, irritatie van de keel en piepende ademhaling.

Ernstige bijwerkingen (zelden):

Oraal: Beklemming op de borst, bloedspuwing en hartkloppingen zijn gemeld.
Intraveneus: Anafylaxie, angina, dystonische reacties, tachycardie en voorbijgaande sinusbradycardie zijn gemeld.

Veiligheid

Interacties

Geneesmiddelen

N-acetylcysteïne kan de effecten van actieve kool verminderen, terwijl actieve kool de absorptie van N-acetylcysteïne kan verminderen. N-acetylcysteïne lijkt het vermogen van actieve kool om paracetamol en salicylzuur te adsorberen te verminderen.⁴⁹Hoewel actieve kool de absorptie van N-acetylcysteïne tot 40% kan verminderen, lijken de klinische effecten ervan niet te verminderen.^{50,51,52,53,54} Ander klinisch bewijs suggereert dat actieve kool de absorptie van N-acetylcysteïne niet beïnvloedt.^55,56

Theoretisch zou N-acetylcysteïne het risico op bloedingen kunnen verhogen wanneer het wordt ingenomen met anticoagulantia of antibloedplaatjesgeneesmiddelen. Klinisch onderzoek suggereert dat intraveneuze N-acetylcysteïne de protrombinetijd verkort, de stollingstijd verlengt, de bloedplaatjesaggregatie verlaagt en het bloedverlies bij chirurgische patiënten verhoogt.^57,58

Antimalaria-effecten van chloroquine kunnen verstoord worden bij NAC inname. N-acetylcysteïne zou ook het risico op hypotensie kunnen verhogen wanneer het wordt ingenomen met antihypertensiva. Klinisch onderzoek toont aan dat gelijktijdige toediening van N-acetylcysteïne en intraveneuze of transdermale nitroglycerine ernstige hypotensieen ondraaglijke hoofdpijn kan veroorzaken.^12,59,60

Supplementen

Het gebruik van N-acetylcysteïne met andere producten die het risico op bloedingen verhogen, kan bijkomende effecten hebben. Klinisch onderzoek toont aan dat N-acetylcysteïne de bloedplaatjesaggregatie kan verminderen.⁵⁷

Het combineren van N-acetylcysteïne met andere kruiden of supplementen met hypotensieve effecten kan het risico op hypotensie verhogen. Dieronderzoek suggereert dat N-acetylcysteïne de hypotensieve effecten van de angiotensine-converterende enzymremmers (ACEI’s) captopril en enalaprilaat versterkt.⁶¹

Interacties

NAC wordt bij volwassenen gebruikt in doseringen van 600-1200 mg per dag. Doseringen van 1200 mg worden meestal verdeeld over de dag ingenomen. Hogere doseringen tot 1000 mg tweemaal per dag zijn tot 6 maanden gebruikt.

Voor kinderen is onvoldoende onderzoek beschikbaar.

Dosering